Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình.
Chất vấn Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình trong ngày 20/3, đại biểu Quốc hội Bùi Mạnh Khoa (đoàn Thanh Hóa) đánh giá việc thu hồi tài sản các vụ án về kinh tế, tham nhũng được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, nhưng việc thu hồi sản vẫn chậm. Ông Khoa đặt câu hỏi để việc thu hồi tài sản tham nhũng được nhiều và đạt được theo kỳ vọng của người dân.
Trả lời đại biểu, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho hay việc thu hồi tài sản tham nhũng ở tất cả các nước không bao giờ triệt để. Tại Việt Nam, thời gian qua các cơ quan tố tụng đã phối hợp tốt nên tỷ lệ thu hồi được 40% tổng số tài sản đã tham nhũng.
Theo quy định, các cơ quan chỉ được thu hồi tài sản tham nhũng khi các cơ quan tiến hành tố tụng (công an, viện kiểm sát và tòa án) chứng minh được nguồn gốc tài sản là từ tham nhũng. Do đó, ông Bình cho rằng chất lượng điều tra, truy tố, xét xử cần nâng cao và các cơ quan phải kịp thời phong tỏa tải sản có dấu hiệu tham nhũng.
Cũng theo Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình, trên thế giới xem tham nhũng là tội đặc thù nên bên cạnh nghĩa vụ chứng minh nguồn gốc tài sản tham nhũng, họ còn có cơ chế khác là tăng nghĩa vụ giải trình của nghi can.
"Ví dụ, nếu như nghi can có tài sản mà không chứng minh, giải trình được nguồn gốc hợp pháp bị xem là tài sản tham nhũng và bị tịch thu. Nếu chúng ta làm được điều này như các nước thì tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng trong tương lai sẽ rất cao", ông Bình nói.
Về việc nhiều bản án khó thi hành, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao nhìn nhận có 2 nguyên nhân. Thứ nhất, tòa tuyên án không rõ nên khó thi hành. Tuy nhiên ông Bình cho biết tỷ lệ này đã được khắc phục qua nhiều năm và đến nay mỗi năm còn khoảng 200 vụ. Nguyên nhân thứ hai là bản án tuyên rõ và đúng nhưng không thi hành được.
Dẫn chứng về vấn đề này, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình nhắc lại vụ án xảy ra tại TrustBank (Ngân hàng Xây dựng). Trong vụ án này, bà Hứa Thị Phấn làm ngân hàng thiệt hại hơn 10.000 tỷ đồng nên phải bồi thường số tiền này. Tuy vậy sau khi tuyên án xong, bà Phấn qua đời nên không thể thi hành án.
Một vụ án khác được ông Bình lấy ví dụ là vụ tham nhũng ở Ocean Bank liên quan đến ông Đinh La Thăng. Với vụ án này, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao cho biết tổng số tiền thiệt hại là 800 tỷ đồng, trách nhiệm dân sự của các bị cáo là phải bồi thường đủ số tiền này theo tỷ phần được chia.
"Trong vụ án, ông Đinh La Thăng phải bồi thường 600 tỷ đồng nhưng lại đang ngồi tù. Đây cũng là bản án khó thi hành nhưng không thể không tuyên vì luật quy định như vậy. Cách nào để thực thi bản án này được thì chúng tôi chưa nghĩ ra giải pháp", ông Bình nói.
"Chia lửa" cùng vấn đề này với Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết với nhiều giải pháp, việc thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng thời gian qua có kết quả khá tích cực.
"Theo số liệu trong các tháng đầu năm 2023, cơ quan đã thu hồi trên 17.000 tỷ đồng. Nếu xét số lượng tuyệt đối, con số này tăng gần 12.000 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2022", ông Long dẫn chứng
Dù vậy, ông Long thừa nhận còn nhiều vấn đề tồn tại trong việc thu hồi tài sản tham nhũng. Trong đó, số lượng tài sản tập trung ở các vụ án lớn, nằm rải rác trên phạm vi cả nước. Bên cạnh đó, nguồn gốc và tính pháp lý của nhiều tài sản được kê biên phức tạp, mất nhiều thời gian để xác minh và làm rõ. Việc xác minh tài sản chung riêng cũng còn gặp khó khăn.
Thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết ngành sẽ tiếp tục bám sát và thực hiện tốt chỉ đạo về thu hồi tài sản tham nhũng và kinh tế; phối hợp với cơ quan tố tụng để làm tốt việc này, tập trung các vụ án lớn được dư luận quan tâm. Đồng thời đề nghị Quốc hội và các đại biểu tăng cường giám sát.
"Càng có nhiều mắt tập trung vào đây thì việc tẩu tán tài sản tham nhũng sẽ giảm đi", Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nói.
